„Jak błądzić skutecznie”

To jak błądzić skutecznie? Przepytywany na tę okoliczność przez dziennikarkę Dorotę Kowalską profesor Zbigniew Mikołejko stara się czytelnikowi podpowiedzieć, czy też zainspirować, ale jednocześnie nie podaje gotowych odpowiedzi. Rozmowa koncentruje się na piętnastu zagadnieniach, zilustrowanych wybranymi przez profesora obrazami. Wybrane dzieła wymuszają, czy nam się to podoba czy nie, chwilę refleksji, już choćby przez postawienie sobie pytania (zanim zrobi to interlokutorka profesora) dlaczego właśnie ten, a nie inny obraz. I tak np. w rozmowie o zmaganiu się ze śmiercią, przemijaniem (Rozmowa 7.: „Przed studnią śmierci”) mamy przed oczami „Martwą naturę” (Vanitas), powstały ok. 1670, pędzla Juriaena van Streecka (1632 -1687). Profesor podkreśla: „Jeszcze raz do tego wracam: każda śmierć jest straszna. Jest unicestwieniem czlowieczeństwa. (…). Ale, powtarzam do znudzenia, nie ma pięknej śmierci ani pięknych grobów” (s. 228 – 229). Opowieść o miejscach (Rozmowa 11.: „Miejsca, miejsca szczęśliwe”) ilustruje „Dawny akwedukt w Rzymie” z 1897, autor Ettore Roesler Franz (1845 – 1907). Przywołuje tu filozof „swoją Warmię”, której nie pozwala mylić z Mazurami. „Warmia to czerwone gotyckie kościoły, wspaniałe gotyckie biskupie zamki, lasy, pagórki, góry nawet, mniej jezior [niż na Mazurach]” (s. 340). Rozmowę 9.: „Ech, te uczucia” komentuje zaś Michelangelo Merisi da Caravaggio (1573 – 1610) płótnem: „Judyta obcina głowę Holofernesowi”. Tu wspomniany jest Erazm z Rotterdamu, „Powrócę do mojego ukochanego Erazma z Rotterdamu, który stanął naprzeciw Lutra w obronie ludzkiej wolnej woli. On, wielki, chrześcijański myśliciel, także uznał, że mamy prawo do błędu. Że mamy prawo do grzechu i winy, bo w tym mieści się również nasza ludzka wolność” (s. 309). Wraz z autorami zmagamy się z przeznaczeniem, fatum; wkładamy palce w rany trudnego dzieciństwa i pytamy o jego wpływ na naszą przyszłość. Jak przystało na religioznawcę i filozofa Mikołejko konfrontuje się z wiarą, wolnością, pyta o Boga. Duma nad historią i jej znaczeniem. I spogląda w przyszłość (Rozmowa 15.: „Dziś i cokolwiek dalej”). Autor jest znakomitym gawędziarzem, przeplatającym piękną polszczyzną zadumę z anegdotami. Jest to więc uczta myśli i słowa.